Διαβάζω Μουσικη και λογοτεχνια φαντασιας από τα Fantasy Archives της Fantasy Gate!
από Θοδωρή Κεφαλόπουλο (Trithemius)Ο άνθρωπος, η μουσική και η λογοτεχνία φαντασίας
Η μουσική πάντοτε θεωρούνταν αίτιο γαλήνευσης του ψυχισμού μας, ένα μέσο που σκοπό έχει να εξημερώνει τα ήθη ίσως με τον καλύτερο τρόπο αλλά επιπλέον αυτού, όταν η κατάλληλη μουσική συνδέεται με τη λογοτεχνία του φανταστικού, τότε πρόκειται για μία σχέση καθαρά «αρχετυπική», όπου ο αναγνώστης προσκαλείται να ταξιδέψει σε τοπία της φαντασίας του υποβοηθούμενος πότε από το κείμενο και πότε από τη μουσική που επέλεξε για να το συνοδέψει. Κάποιοι θεωρούν πως η μουσική μπορεί να αλλοιώσει το αποτέλεσμα της ανάγνωσης κειμένων φαντασίας αλλά προσωπικά πιστεύω πως η κατάλληλη μουσική υποβοήθηση μπορεί να δώσει μία πρωτόγνωρη πληρότητα σε τέτοια κείμενα και να αναδείξει μία άγνωστη πλευρά τους.
Δεν είναι λίγες οι φορές που έγινα «μάρτυρας» μίας τέτοιας ευδαιμονίας, καθώς στο μυαλό μου πάντοτε ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη η ατμοσφαιρική μουσική με την ανάγνωση κειμένων λογοτεχνίας του φανταστικού. Μερικές φορές προχώρησα ακόμη πιο βαθιά, σε καταστάσεις όπου δεν μπορούσα και δεν ήθελα να διαχωρίσω τη μουσική από το κείμενο. Θεωρούσα πως εγώ, μαζί με το οπτικό και το ακουστικό ερέθισμα, αποτελούσαμε το σύνολο ενός εγκεφαλικού παράγωγου που μου έδινε πολλές αιτίες να ξανασκεφτώ αν τελικά υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας…
Πάντοτε όμως κατέληγα στη σκέψη ότι όλη αυτή η εμπειρία της καταβύθισης σε ένα κείμενο του φανταστικού δεν ήταν τίποτε άλλο από μία ιδιαίτερη έκφανση της πραγματικότητας, ένα διαφορετικό «τώρα» αλλά εξίσου ζωντανό και έντονο με οτιδήποτε θεωρούμε συμβατικά ως «πραγματικό».
Μέρος αυτής της συνθήκης, προέκυψε από ιδιαίτερα μουσικά ακούσματα, από ήχους που δεν έχουν τη θέση τους παντού και σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς μας κι αυτό γιατί χρειάζονται σεβασμό και αναγνώριση της υπόστασής τους, μιας και αποτελούν βασικά δομικά υλικά μιας άλλης πραγματικότητας, εκεί όπου ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει νέες πτυχές της συνείδησής του, εκεί όπου βρίσκεται μόνος του σε ένα ταξίδι ενδοσκόπησης όχι για να αξιολογήσει τον εαυτό του σε ζητήματα καθημερινότητας αλλά για να ανακαλύψει μέρη της συνείδησής του που ζούσαν σε λανθάνουσα κατάσταση.
Αν και τα μουσικά ακούσματα πάντοτε αποτελούν καθαρά προσωπικό ζήτημα (ίσως ένα από τα πιο ενδόμυχα), θεωρώ πως οι περισσότεροι που έχουν έρθει σε επαφή με ατμοσφαιρικές μουσικές, εύκολα θα αναγνωρίσουν τη συμβατότητά τους με συνειδησιακές καταστάσεις πολύ διαφορετικές από αυτές της καθημερινότητας. Η μουσική πάντοτε θέλει σεβασμό και ένα παράγωγο αυτού είναι και το να γνωρίζουμε το πως μπορεί να αξιοποιηθεί το κάθε μουσικό ύφος αναλόγως της τρέχουσας ασχολίας μας.
Στο πεδίο της λογοτεχνίας του φανταστικού, θεωρώ ότι δεν υπάρχει τίποτε που να αρμόζει περισσότερο ως μουσική υπόκρουση από θέματα του ύφους της ατμοσφαιρικής ambient, έτσι όπως μας την παρουσίασαν διάφοροι παλαιότεροι και σύγχρονοι καλλιτέχνες και αναφέρω ενδεικτικά τους Brian Eno, Robert Fripp, Jean-Michel Jarre, Thom Brennan, William Green, Harold Budd, James Johnson, Vir Unis, Jonn Serrie, Steve Roach, Numina, Altus, Diatonis κ.α.
Σε αυτό το είδος μουσικής, δεν θα βρούμε στίχους, ούτε ρυθμούς κι επαναληπτικά μουσικά μοτίβα, αλλά ούτε την κλασική δομή ενός συνηθισμένου τραγουδιού, καθώς οι ήχοι (κυρίως ηλεκτρονικοί κι εντόνως επεξεργασμένοι) αναλαμβάνουν το ρόλο της φωνής και καθοδηγούν τον ακροατή σε πολύ ιδιαίτερες καταστάσεις. Σε τέτοια μουσικά θέματα, κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει αν αυτό που ακούει είναι τμήμα της αρχής, του τέλους ή κάτι ενδιάμεσο γιατί αυτό είναι ένα είδος μουσικής που κινείται εντελώς ελεύθερα, απρόβλεπτα αλλά συνάμα εντελώς αρμονικά και ολοκληρωμένα, με τελικό αποτέλεσμα ένα απόλυτα οικείο μουσικό σύνολο.
Φυσικά, τέτοια ακούσματα απαιτούν και το ανάλογο κοινό και όπως σε κάθε είδος μουσικής, έτσι κι εδώ, χρειάζονται οι κατάλληλοι αισθητηριακοί «υποδοχείς» για να δώσουν στην ambient την αξία που της αρμόζει. Θεωρώ πως πρόκειται για ένα είδος μουσικής αμιγώς εγκεφαλικό, μία ιδιαίτερη φιλοσοφική προσέγγιση πάνω στον ήχο, σε βαθμό που να μπορούμε να βρούμε τη λογική πχ στη σύνθεση «4':33’’» του John Cage, ενός «μουσικού» κομματιού απόλυτης σιγής, όπου ο μουσικός καλείται όχι να παίξει όπως συνήθως μουσική με το όργανό του αλλά για 4 λεπτά και τριάντα τρία δευτερόλεπτα να αφουγκραστεί τους ήχους του δωματίου όπου βρίσκεται προσεγγίζοντας το περιβάλλον του με μια άλλη οπτική… Παλαιότερα, ο Claude Debussy είχε πει πως «μουσική είναι το κενό διάστημα ανάμεσα στις νότες»…
Όμως, πέραν αυτού του μουσικού ύφους, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε μουσικές που σχετίζονται με ιδιαιτέρως ατμοσφαιρικά στοιχεία, πλήρως συμβατά με κείμενα λογοτεχνίας του φανταστικού, όπως οι ethnic και μεσαιωνικές συνθέσεις των Dead Can Dance, τα τραγούδια για νεράιδες της Loreena McKennitt, τα “laments” της Enya και της Lisa Gerrard ή μουσικές με εμφανές το τελετουργικό ύφος των gregorian chants, όπως αυτές αποδίδονται από τους Enigma και τους Divine Works…
Σε όλη αυτή την πανδαισία ήχων, όπου το αποτέλεσμα ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, θεωρώ ότι ένα σημαντικό κοινό γνώρισμα είναι το ότι η μουσική δεν αποτελεί συνοδευτικό στοιχείο του αναγνώσματος αλλά κατέχει θέση εξίσου σημαντική με το διήγημα, καθώς όπως ανέφερα προηγουμένως, ο αναγνώστης, μαζί με τη μουσική και το διήγημα, αποτελούν το πλήρες τρίπτυχο μίας εναλλακτικής πραγματικότητας, όπου ο αναγνώστης αφήνεται να γίνει ενεργό τμήμα κι όχι παθητικός παρατηρητής σε περιβάλλοντα απόλυτα προσωπικά αλλά εξίσου υπαρκτά, όπως εκείνα της απλής καθημερινότητάς μας.
Αν και οποιαδήποτε μουσική πρόταση δεν πρέπει να λαμβάνεται a priori ως αρεστή, θεωρώ χρήσιμο να παρατεθούν ορισμένα μουσικά θέματα που για διάφορους λόγους μου προκάλεσαν ιδιαίτερη απήχηση κατά το άκουσμά τους. Σίγουρα τέτοια μουσικά θέματα υπάρχουν πολλά, ωστόσο θα σας προέτρεπα να ακούσετε τα εξής μουσικά θέματα (το καθένα συνοδεύεται από μια πολύ σύντομη περιγραφή):
Waiting for Cousteau - Jean-Michel Jarre
Πέρα από το χρόνο, πέρα από τις αισθήσεις. 46 λεπτά και 53 δευτερόλεπτα σε μία εναλλακτική πραγματικότητα, σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας...
Sleep Spindles (stage one) - Brannan Lane
Όταν το πνεύμα μας ίπταται πάνω από νυχτερινά δάση...
12':18" - Global Communication
Κάποιοι θα μπορούσαν να αγγίξουν και αγγέλους...
Between Islands - Thom Brennan
Η στιγμή της "αποχώρησης" από το σώμα...
Daylight Apparitions - Andrew Lahiff
Ποιος είπε πως την ημέρα δεν εμφανίζονται αιθέριες οπτασίες;
Sandtreader - Harold Budd
Χτίζοντας κάστρα στις αμμουδιές του αλλόκοσμου...
Mist - Thom Brennan
Αιώρηση…
A Circular Ceremony - Steve Roach
Χορεύοντας με τα στοιχειακά...
Raingardens - Thom Brennan
Οι κήποι του ουρανού...
Space Choir – Laraaji
Έξι λεπτά συνομιλίας με τον HGA...
Tingri Maiden - Jonn Serrie
Αυτό που βλέπεις όταν ανοίγεις την "κουρτίνα"...
Caravan of Emotions - Sven Vath
Ένα μάντρα για διαλογισμό κι ενδοσκόπηση...
Cavallino - Brian Eno
Περίεργα παιχνίδια του νου...
Slow Motion Suicide - Voodoo Child (aka Moby)
Μιλώντας με τον εαυτό μας...
Thursday Afternoon - Brian Eno
Απογευματινός καφές και ενατένιση με κλειστά τα μάτια... (άλλωστε έχει διάρκεια 1 ώρα...)
Piece of Infinity - Steve Roach
Στο τούνελ προς άλλες διαστάσεις...
A Foot in the River of Memory - William Green
Ένα βήμα προς το άγγιγμα του "πέπλου"...
Flowered Knife Shadows - Harold Budd
Όταν το πιάνο πετάει σαν μαγικό χαλί...
Ethnicolor I (excerpt) - Jean-Michel Jarre
Νομίζεις πως βρίσκεσαι ταυτόχρονα στο τώρα, το πριν και το μετά. Ηχο-μορφές που πέφτουν σαν απαλό χιόνι...
Bladerunner Blues (perpetual emotions mix) – Vangelis
Όταν η μοναξιά γίνεται αγκαλιά...
Magnificent Gallery - Steve Roach
Ένα εξοχικό στα σύννεφα...
Minimum #5 - James Johnson
Μια ατμόσφαιρα από πιάνο και σαξόφωνο στη γέννησή τους...
Sonic Entity – Farfield
Οντότητες από άλλου είδους επικλήσεις...
Opening to Beyond – Numina
Φώτα και μυρωδιές από το αιθερικό πεδίο...
Soaring Unhindered – Altus
Η ευδαιμονία των αιθεροβαμμώνων...
Black Moon Dance – Enigma
Μουσική επένδυση για τελετουργική μαγεία...
The Unfolding - Lisa Gerrard & Pieter Bourke
Ονειρεμένα φωνητικά...
De Profundis - Dead Can Dance
Animus και anima, η σύζευξη σε πλήρη φωνητική αρμονία…
Paradise Lost - Lisa Gerrard
Νανούρισμα για αγγέλους...
Womb - Lisa Gerrard & Patrick Cassidy
Ενδομήτρια όνειρα...
Start to End – Enigma
Γρηγοριανές ψαλμωδίες από "αλλού"...
The Writing on my Father’s Hand – Dead Can Dance
Μια φωνή που ξεκινά μόνη της και τελικά συνοδεύεται από σύννεφα ψυχών…
Almost Full Moon – Enigma
Μιλώντας με τη Σελήνη...
Ancient Pines - Loreena McKennitt
Νεράϊδες και ξωτικά σε ένα μουσικό μονοπάτι...
Organic Lullaby - Meg Bowles
Σε ένα όνειρο, σε ένα δάσος από λάμψεις...
Buoyant upon Silent Tides – Altus
Το άνοιγμα του τρίτου ματιού...
Thinking Music – Brian Eno
Nunc stans μέσα σε ένα σπήλαιο ιδεών και συναισθημάτων…
Surrender - James Johnson
Διαλογισμός για 19 λεπτά. Απλά παραδοθείτε...
The Host of Seraphim – Dead Can Dance
Όταν μία γυναικεία φωνή γίνεται η σκάλα του Ιακώβ…
Glyder - Jonn Serrie
Θέα από το διαστημόπλοιο της ψυχής...
Corona - Michael Neil
Στις άκρες του γαλαξία μας...
Flow (part 1) - Ran Kirlian
Στις σπηλιές του νου...
Ariadne – Dead Can Dance
Ένας χορός στο σούρουπο για νεράιδες…
Sea of Crisis (Mare Crisium) - Zero Ohms
Ένα μουσικό spa...
Muroc - Jonn Serrie
Άνεμοι του αστρικού πεδίου...
Circunradiant Dawn – Dead Can Dance
Εξομολόγηση και εσωτερική ανάδυση…
Outside - Electric Skychurch
Περπατώντας στις ομίχλες του Providence...
A dawn in the Emptiness - Jason Sloan
Ατενίζοντας τον καλοκαιρινό νυχτερινό ουρανό...
Sun - Akira Yamaoka
Η περιγραφή της θεογονίας με ηχητικά πινέλα...
Promise of Snow - Rudy Adrian
Σκεπτομορφές που πέφτουν σαν νιφάδες χιονιού...
Prophesy – Brian Eno
Θαρρείς πως ένα μαγικό ραβδί κινεί στον ουρανό ένα νήμα αγγελόσκονης…
Letting Go of this Radiant Hive - Vir Unis
Πάνω σε ακτίνες φωτός, μέσα στα αστέρια...
Drift – Brian Eno
Όταν η ψυχή σου κινείται σαν αερικό σε αραχνοΰφαντες ομίχλες…
Weathered Well (Moist Moss version) – Locusr
Μαθήματα αιθέριας φωνητικής για αστρικές οντότητες...
Balthus Bemused by Colour – Brian Eno & Harold Budd
Βήματα πάνω σε ασφόδελους που ηρεμούν σε μία λίμνη ήχων…
Ίσως τελικά πρέπει να σκεφτούμε πολύ περισσότερο πριν θέσουμε μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, δε νομίζετε;
* σημείωση: η εικόνα ανοίγματος του παρόντος άρθρου είναι δημιουργία του Visualjenna.
________________________________
- τα έχεις διαβάσει;
